Tentoonstellingen en collecties

Archeologie

Van Klein-Brabant (Bornem en Puurs-Sint-Amands)

Klein-Brabant bleef tot ver in de 20ste eeuw een grotendeels blinde vlek op vlak van archeologie. Sinds de invoering van het Archeologiedecreet van 1993 en het Onroerenderfgoeddecreet van 2013 vonden er inmiddels verschillende archeologische onderzoeken plaats. Ze tonen aan dat Klein-Brabant duidelijk een archeologische hotspot is.

In 10 vitrinekasten wordt een chronologisch beeld gegeven van de materiële objecten van de mens die vertoefde in het Klein-Brabantse landschap vanaf de prehistorie tot in de Tweede Wereldoorlog. De getoonde objecten zijn afkomstig uit de collecties van Geert Segers en Jos De Reu, maar komen ook van de opgravingen ter hoogte van het Hof van Coolhem in Kalfort (collectie gemeente Puurs-Sint-Amands). De vondsten bestaan onder meer uit vuurstenen werktuigen, potscherven, tinnen borden en replica’s van Laatromeinse boegbeelden. Tot de vondsten behoort ook de oudste potscherf van Klein-Brabant, die al meer dan 4000 jaar oud is. Op een 20-tal infobanners wordt de archeologie in Klein-Brabant toegelicht en worden de belangrijkste sites uitgelicht.

Landschap

In vroegere tijden

De gemeenten Bornem en Puurs-Sint-Amands kunnen als het “kerngebied” Klein-Brabant omschreven worden. Het natuurlijk fysisch landschap van Klein-Brabant (reliëf, bodemgesteldheid, waterlopen) is heel gevarieerd en mag als een voorbeeld worden beschouwd voor de verschillende aspecten van het fysisch milieu in Zandig Vlaanderen.

Deze tentoonstelling, die bestaat uit infopanelen, geeft een overzicht van de evolutie van het landschap vanaf 450.000 jaar geleden tot aan de stichting van het nu verdronken dorp Nattenhaasdonk. Ze gaat over de afwisseling van warme periodes met grote stijgingen van het zeepeil en barkoude ijstijden. Deze fluctuaties hadden ook een impact op de plantengroei, wat ook aan bod komt in de tentoonstelling. Er wordt ook ingegaan op ook hoe ons huidige landschap is ontstaan.

Geschiedenis

Van het verdronken dorp Nattenhaasdonk

Op een zandrug in het oosten van de huidige fusiegemeente Bornem bevond zich een middeleeuws ridderhof met een kerkje en enkele boerderijen. Dit Haexdonck was in het grensgebied van Vlaanderen met Brabant voor het nabije Scheldeveer naar het stadje Rupelmonde van strategisch belang. Al snel werden de inwoners door het stijgende water geteisterd en wijzigde het in ‘Natten’haasdonk. De genadeslag kreeg het met de overstromingsramp van 1825, waarna de kerk met pastorij verplaatst werd naar het hogergelegen Wintam. Dit verdronken dorp is uniek in Vlaanderen en werd in 2018 beschermd als archeologische site.

Deze tentoonstelling, die bestaat uit infopanelen, focust in de eerste plaats op het ontstaan en de ontwikkeling van Nattenhaasdonk met de daar verdwenen Sint-Margarethakerk en het Hof van Nattenhaasdonk. Ook onder meer het fort Sint-Margriet, de relatie met het Rupelmondse veer en de bewoners van Nattenhaasdonk komen aan bod.

Kunst

Uit de kerk van Nattenhaasdonk

De kerk van Nattenhaasdonk is in 1825 overgeheveld naar Wintam, waarbij heel wat van de inboedel (bv. meubilair, beelden, schilderijen) en het schrijnwerk (bv. deuren, biechtstoelen) werd verhuisd naar de kerk van Wintam. Het interieur straalt een grote grandeur uit die herinnert aan de voormalige religieuze functie van het gebouw. Deze collectie omvat heel wat prachtige stukken, zoals een 17^de-eeuws schilderij van Sint-Margaretha en een 16^de-eeuws polychroom beschilderd houten beeld van Onze-Lieve-Vrouw met kind.

Wonderkamer Naturalia

Dierlijke resten uit Wintam

In een kleine sfeervolle ruimte staan de dieren centraal die hun thuis hadden in Wintam of er terechtkwamen voor huishoudelijke consumptie. Ook huiselijke gebruiksvoorwerpen die vervaardigd zijn uit dierlijke resten worden getoond. De collectie is afkomstig van hobbyarcheoloog Jos De Reu, die jarenlang vondsten inzamelde bij de aanleg van een nieuwe kanaalarm in Wintam.

De expositie gaat onder meer over de relatie tussen mens en dier doorheen de tijd. Het verhaal wordt gebracht aan de hand van vondsten van, al dan niet door de mens bewerkt, botmateriaal (o.a. hert, mammoet en oerrund, maar ook gedomesticeerde dieren, zoals paard en varken), gevonden bij de aanleg van de kanaalarm in Wintam (Bornem). Bijzonder zijn de werktuigen uit hertengewei van de prehistorische mens uit het mesolithicum en het Neolithicum.

Ex voto’s

Uit de Schipperskapel van Wintam

De Museumkerk herbergt een authentieke collectie prachtig geconserveerde zilveren ex voto’s afkomstig uit de Wintamse schipperskapel. Het merendeel is 19^de-eeuws, maar er zitten ook enkele meer zeldzame 18^de-eeuwse stukken bij. De iconografie vertoont een duidelijk verband met de gemeenschap van schippers en landbouwers in Wintam.

Migrating Churches

Waar kunst en archeologie elkaar ontmoeten

Vier glasramen in de toren en drie lampen in het koor zijn ontworpen door kunstenares Elise Eeraerts. Deze kunstwerken uit 2021 en 2022 zijn abstraheringen van de kerk van Wintam en Nattenhaasdonk en in de lampen zijn archeologische artefacten verwerkt. Ze geven de geschiedenis van een dorp weer, vertaald in een hedendaags kunstwerk dat een nieuw verhaal inluidt.

Sigmaplan

Naar een overstromingsveilig Vlaanderen

Met het Sigmaplan bouwt de Vlaamse Waterweg aan een overstromingsveilig Vlaanderen. Men wil ons beschermen tegen overstromingen van de Schelde en haar zijrivieren en tegelijk de waardevolle riviernatuur een boost geven. In Bornem en Hingene wordt het Groot Schoor ontpolderd en krijgt de Schelde meer ruimte. Aan de hand van een aantal infopanelen worden deze werken toegelicht en gaat er ook aandacht naar de natuur.